احتیاط؛ کارگران مشغول مبارزه با مرگ هستند

جرس: اگر در ماه‌های اخیر پیگیر اخبار اجتماعی و حوادث بوده باشید حتما خبرهای زیادی از مرگ یا نقص عضو کارگران در حین انجام کار دیده و شنیده‌اید. کارگرانی که این روزها علاوره بر غم نان و تامین معاششان باید بیش از پیش نگران سلامتی‌شان باشند. چرا که آخرین آمارهای منتشر شده، از رشد 19 درصدی تلفات ناشی از حوادث کار در سال 91 نسبت به سال 90 خبر می‌دهد.  

به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور، در سال گذشته یک‌هزار و ۷۹۵ نفر در حوادث ناشی از کار، جان خود را از دست دادند که این رقم در مقایسه با سال قبل که تعداد فوتی‌های حوادث کار، یک هزار و ۵۰۷ نفر بود، 19.1 درصد بیشتر شده است. این در حالی است که پیش‌تر اعلام شد بررسی‌های سازمان پزشکی قانونی کشور در ۱۰ سال گذشته، نشان می‌دهد طی این مدت ۹ هزار و ۶۲۵ نفر بر اثر حوادث کار در کشور جان باخته‌اند که بیشترین میزان آن در سال 1390 بوده است. حالا سال 91 ، رکورد سال 90 را هم شکسته و لقب "مرگبارترین سال برای کارگران" را به خود اختصاص داده است. این آمار وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم این ارقام، تنها مربوط به کارگرانی است که از بیمه تامین اجتماعی برخوردار بوده‌اند و چه بسا کارگرانی که در کارگاه‌های کوچک در حین کار جان باخته‌اند و خبرش هرگز رسانه‌ای نشده است. از این جهت شاید لقب "مرگ خاموش" که فعالان کارگری آن را به کار می‌برند کلمه مناسبی برای جان باختن کارگرانی باشد که خبرهایشان کمتر در رسانه‌ها بازتاب پیدا می‌کند.

آمار مرگ کارگران؛ هر سال بیشتر از سال قبل

نگاهی گذرا به آمار مرگ و میر کارگران در محیط کار این واقعیت را پیش رویمان می‌گذارد که تعداد کسانی که در حین کار جانشان را از دست داده اند سال به سال بیشتر شده است. پیش‌تر خبرگزاری ایلنا اعلام کرده بود متوسط مرگ کارگران در سال ۹۱ روزانه پنج نفر بوده است. بر اساس آخرین گزارش های سازمان پزشکی قانونی، سقوط از ارتفاع، بیشترین علت مرگ و میر ناشی از حوادث کار در ایران عنوان شده است. پس از سقوط از ارتفاع، اصابت اجسام سخت، برق‌گرفتگی، سوختگی و کمبود اکسیژن به ترتیب رتبه‌های دوم تا چهارم مرگ‌آور‌ترین حوادث حین کار را به خود اختصاص داده‌اند.
فعالان کارگری بارها عدم تامین امنیت کارگران در حین کار ابراز نگرانی کرده اند. پنج تشکل کارگری ایران هم در آذرماه سال گذشته، با انتشار بیانیه‌ای نسبت به افزایش حوادث کار در ایران هشدار داده بودند. در این بیانیه عدم رعایت ملاحظات ایمنی و همچنین عدم تصویب و اجرای قوانین حمایتی لازم، "جنایت علیه نیروی کار" توصیف شده بود. این بیانیه با تاکید بر اینکه حوادث کار "دومین عامل مرگ و میر در ایران بعد از تصادفات است"، خواستار "ایجاد تشکل‌های مستقل کارگری قدرتمند" برای تامین حقوق کارگران و بهبود شرایط کار شده بود.
شيرين عبادی، برنده جایزه صلح نوبل و ریيس کانون مدافعان حقوق بشر، نيز در نامه ای به احمد شهيد، گزارشگر ويژه سازمان ملل در امور حقوق بشری ايران، با انتقاد از افزايش مرگ‌ ومير کارگران به دلیل حوادث ضمن کار نوشت:‌ "علت اين امر را می‌توان در فقدان امکانات و وسايل ايمنی، نبودن برنامه‌های آموزشی لازم و ساعات کار طولانی که منجر به پايين آمدن تمرکز کارگران می‌شود، ذکر کرد."
برخی از کارشناسان مسائل کارگری هم کارفرمايان را مقصر اصلی در اکثر حوادث ضمن کار می‌دانند و معتقد هستند سهل‌انگاری، آموزش ندادن صحيح به کارگران و رعايت نکردن استاندارد‌های ايمنی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها با انگيزه کاهش هرينه‌های احتمالی از جمله قصور کارفرمايان هستند. چنان‌چه "اتحاد بين‌المللی در حمايت از کارگران" در بيانيه ای،‌ با متهم دانستن کارفرمايان و دولت، نوشته است:‌ "آنها از هزينه امکانات ايمنی و بهداشتی در محيط کار صرفه‌جويی می‌کنند تا سود بيشتری به دست آورند."

اول ایمنی بعد کار

"اول ایمنی، بعد کار" شعار خوش رنگ و لعابی است که در گوشه و کنار شهرها دیده می‌شود. اما اخبار و آمارها حکایت دیگری دارند. حکایت زحمت‌کشانی که از حق "ایمنی" در حین کار محروم هستند. کسانی که در کارگاه‌ها و کارخانه‌های ناامن بیشترین ساعات روزشان را سپری می‌کنند تا چرخ زندگی را به سختی بچرخانند.
عواملی همچون فقدان حداقل آموزش به کارگران، فقدان امکانات ایمنی و بهداشتی، ساعت کار طولانی و متعاقبا خستگی مفرط و پایین آمدن تمرکز در حین کار، نور ناقص، تهویه نامطلوب، لباس خطرناک و نبود آموزش و ... تنها چند مورد از دلایلی است که مرگ خاموش کارگران را رقم می‌زند.
از سوی دیگر به رسمیت شناخته شدن تشکل‌های کارگری و دادن اجازه فعالیت و پیگیری حقوق کارگران از مطالبات اساسی کارگران و فعالان کارگری است که توسط جمهوری اسلامی نادیده گرفته می‌شود. خواسته ای که می تواند صدای کارگران را به گوش جامعه برساند. چنانچه در اين ارتباط،‌ ناصر برهانی،‌ رييس کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور، به خبرگزاری ايلنا گفته است: "تشکل های صنفی کارگری می‌توانند با ملزم کردن شرکای اجتماعی به ارتقا استانداردهای محيط کار از ميزان بروز چنين حوادثی بکاهند."